دسته بندی | علوم انسانی |
بازدید ها | 0 |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 14 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 14 |
مقاله اقسام آسیب های سازمان های اطلاعاتی در 14 صفحه ورد قابل ویرایش
مقدمه
در عصری که اطلاعات بعنوان یک کالای بسیار با ارزش در اداره جوامع و تحولات جهان ایفای نقش مینماید سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی نقش مهمتری نسبت به گذشته پیدا کردهاند. یکی از ویژگیهای عمده اطلاعات در این عصر سرعت مبادله آن و همچنین نقش بخشهای غیردولتی در این مقوله است در حالیکه در گذشته علاوه بر فقدان تجهیزات پیشرفته ارتباطی، اطلاعات در انحصار دولتها بوده است. بنابراین در چنین شرایطی سازماهای امنیتی که نقش عمدهای در حفظ امنیت ملی و امنیت عمومی جامعه ایفا مینمایند از مأموریت حساستری برخوردار میگردند. لیکن این سازمانها نیز همانند سایر نهادها در معرض آسیبهای خاصی قرار دارند. و لذا هر چه سازمان پیچیدهتر، حساستر و مهمتر باشد شناخت آسیب و آفتهای آن نیز اهمیت بیشتری پیدا میکند.
در این مقاله آسیبهایی که نیروهای اطلاعاتی را از درون و بیرون سازمان تهدید میکند مورد بررسی قرار گرفته است.
تفاوت عمده و اساسی انسان با دیگر جانداران که ملاک انسانیت اوست و منشأ چیزی به نام تمدن و فرهنگ انسانی گردیده در «بینشها و گرایشهاست.»
ارسطو بشر را اصولاً حیوان بیولوژیک میدانست و معتقد بود که برای تبیین طبیعت او باید خصوصیات، قابلیتهای بدنی وارثی او را اصل قرار داد.
افلاطون فکر میکرد که بشر حاصل نوعی از اجتماع است و در جمهوری خیالی خود، معتقد بود که با به کار بردن نهادهای تربیتی و اجتماعی میتوانیم طبیعت بشر را به هر صورت که بخواهیم، درآوریم (2)
امیرالمؤمنین (ع) میفرماید: «اتزعم انک جرم صغیر و فیک نطوی العالم الاکبر.»
ساختمان وجودی آدمی یک نظام تشکیلاتی فوقالعاده ظریف و پیچیده است، این ساختمان آمادگی ورود به خیر و شر را دارد. انسان موجودی است که در هر دو جهت استعداد رشد را دارد، به خصوص در مشاغلی که با گناه و یا مطالبی رو به تزاید گناه، قرار گیرد. این انحراف در مسیر تربیت بشر با سرعت بیشتری حرکت خواهد کرد و زاویه کوچک انحراف در شروع، به فاصلهای عمیق تبدیل خواهد شد.
بررسی عوامل مختلف مانند انگیزه، نیت- زمینههای بروز استعدادهای طالب خیر و شر، و مسائلی از قبیل از وظایف پیشگیرانه یک سازمان حفاظت اطلاعاتی است.
دو باغ را در نظر بگیرید که از نظر آب و خاک و هوا و حرارت، درختان و بوتهها یکسانند. اگر باغبان یکی از آنها به آفات، آسیبها و نابودی باغ خود توجه داشته باشد، آن باغ از طراوت، شادابی، شکوفه، گل و میوههای فراوان برخوردار خواهد بود ولی اگر باغبان دیگر به آفات و آسیبهای باغ خود توجه نداشته باشد، در نتیجه باغی پژمرده و میوههای کرم خورده خواهد داشت.
انسان نیز چنین است، اگر به آفات روحی و جسمی خود توجه نکند، عنصری خطرناک و آلوده خواهد شد و اگر همین انسان در محیطی مانند محیط اطلاعاتی و امنیتی که زمینههای آسیب شغلی در آن بیشتر فراهم است قرار گیرد ولی به آسیبها و آفات توجه نداشته باشد با سرعت و شدت بیشتری به مرزهای آلودگی نزدیک خواهد شد.
سازمانهای امنیتی که مأموریتهای خاص آن با پنهانکاری همراه است و برای اجرای ای مأموریت از ابزار و شیوه خاص پنهانکاری نیز استفاده مینمایند با آسیبهای پنهانی در درون و بیرون از سازمان مواجه هستند.
آسیبهای سازمانی
واقعیت این است که در تمام کشورها وجود سازمانهای اطلاعاتی، متضمن آرامش و حفاظت از منافع ملی در برابر مطامع و منافع بیگانگان است.
ساختار محرمانه چنین سازمانهایی و ارتباط تنگاتنگ آنها با نهادها، قدرت کارکردهایشان را متوجه نیروهای داخل نیز میکند. مهمترین نقش سازانهای اطلاعاتی و امنیتی پیادهسازی سیاستها و اقدامات پنهان مربوط به حفظ امنیت ملی کشور میباشد (1)
بخاطر ویژگیهای دوگانه اقدامات پنهان که مخفیکاری و پیچیدگی اجرا میباشد، طبعاً افراد، ساختار و سازمانهای عادی کشور قادر به اجرای این مأموریتها نمیباشد لذا نقش سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی بعنوان یکی از ساختارهای مؤثر و کارآمد در حفظ امنیت ملی کشور بیش از پیش بارز میگردد.
حقیقت آن است که نوع شغل و ماهیت کار اطلاعاتی و کیفیت آن بنحوی است که در صورت وجود شرایط مناسب، زمینه انحراف، فساد و آسیب فی نفسه در نزد کارکنان براحتی مهیا میشود. طبعاً این دسته از انحرافات بصورت فردی و با انگیزههای شخصی صورت میگیرد. لذت به لحاظ ماهیت کار اطلاعاتی شناخت آسیبهای این مشاغل مهمتر از مشاغل دیگر است.
طبیعت انسان بسیار آسیبپذیر است و در مواردی که این مسئله به روان آدمی مربوط میشود آسیبپذیری افزایش پیدا میکند، حال اگر انسان در محیطی انباشته از زمینههای آسیب مانند سیستم اطلاعاتی قرار گیرد زودتر و آمادهتر در مسیر آسیبپذیری قرار میگیرد.
نوع شغل، تعاملات موجود در کار، نقش ابزار اطلاعاتی، بروز شخصیتهای کاذب، استفاده از احکام ثانویه پنهان و غیره در یک سازمان اطلاعاتی و امنیتی زمینههایی برای آسیبپذیری نیروهاست.
بنابراین میتوان گفت که یک نظام اطلاعاتی از ناحیه عوامل درون سازمانی و عوامل برونسازمانی در معرض آسیب قرار دارد
(4) گزینش:
عدم دقت در گزینش و به کارگیری افراد فاقد شرایط روانی مناسب در مشاغل اطلاعاتی از تسهیلکنندههای جدی بروز آسیب شغلی است.
(5) قدرت فزاینده:
طبیعت دستگاههای اطلاعاتی امنیتی به گونهای است که استعداد بسیاری در آنها برای تجاوز به حقوق شهروندان خصوصاً افراد صاحبنظر مستقل منتفذ وجود دارد، زیرا سیستم این دستگاهها معمولاً بسته و معطوف به قدرت است. الگوهایشان عمودی، متمرکز و کارکرد آنها مخفی است. اختیارات قانونی آنان براساس تعقیب، تجسس و تعرفههای سریع و میانبر بوده و مدعیانش مؤلفههایی همچون امنیت ملی، کیان اجتماعی و موجودیت یک نظام سیاسی است و معمولاً در اقدامهای خود به اینگونه دعاوی استناد میجویند و استدلال میکنند، در نتیجه کمتر جایگاهی میتواند بر آنان نظارت نماید که آیا عملکرد سازمان اطلاعاتی واقعاً برای تأمین امنیت ملی بوده یا خیر؟
(6) مشکلات خاص نظارتی
برای بررسی ضرورت نظارت بر دستگاههای اطلاعاتی از حیث کاری باید به طور لکی به موضوع مهم روابط اطلاعات و مصرفکنندگان و رابطه اطلاعات با سیاست و سیاستمداران توجه داشت. ضمن تأکید بر اینکه وجود فاصله بین نهاد اطلاعات و سایر نهادهای سیاسی که خود متضمن حفظ استقلال فعالیتها، شکلگیری و قوام حرفه مستقل اطلاعات و ارتقای کارآیی و کارآمدی آن موجب تأمین منافع ملی نظام خواهد شد، باید گفت مسئله نظارت باعث رونق گرفتن کیفیت فعالیت اطلاعاتی نیز خواهد شد. به سخن دیگر با تقویت نهادهای نظارتی، کم و کیف امور اطلاعاتی و جایگاه سازمان اطلاعاتی برجستهتر خواهد شد و نیز تحلیلها و یافتههای آن از مقبولیت بالاتری برخوردار خواهد شد.
برای بررسی دقیقتر بحث، استدلالهای ذیل باید مورد امعاننظر قرار گیرد.
الف- نظارت باعث اعتماد مسئولین به اطلاعات میشود، چون اطلاعات باید در خدمت سیاستگذاران باشد. اگر سیاستمداران و مصرفکنندگان احساس نظارت داشته باشند، دادهها و تحلیلهای اطلاعات را به راحتی میپذیرند چون یک اصل اساسی مهم در نزد مصرفکنندگان اطلاعات، نحوه تولید اطلاعات است که این خود از نتایج کار اطلاعاتی مهمتر است.
ب- وجود نظارت باعث اعتماد مصرفکنندگان به نحوه فراینده تولید اطلاعات میشود زیرا به صحت و درستی روشها، رعایت اصول و موازین قانونی و قضایی درکار پرسنل اطلاعاتی تردید نخواهند داشت.
ج) تولیدات ومحصولات اطلاعاتی با محصولات یک کارخانه قابل مقایسه نیست به همین دلیل تولید انبوه ومتنوع محصولات اطلاعاتی در برخی سارمانای اطلاعاتی مورد انتقاد قرار گرفته و بر تولید اطلاعات کیفی و مؤثر وکاهش از حجم محصولات تأکید شده است.
د) صداقت محور اصلی تمام فعالیتها وهویت سازمان اطلاعاتی است. از این روحتی صاحبنظرانی که بر نظارتهای ساختاری تأکید فراوان دارند معتقدند بدلیل دخالت عامل انسانی هیج یک از نظارتهای بیرونی کامل نیستند.
ه) سازمانهای اطلاعاتی ویژگیهای منحصر بفردی دارند، هر چه از خارج به داخل سازمان تزدیک تر می شویم و هرچه در سازمان به شخص عمل کننده نزدیک گردیم، مشخص شدن نظارت قوی تر خواهد شد. این امر اقتضای فعالیت اطلاعاتی است یعنی محیط فعالیتهای اطلاعاتی (به خصوص عملیات) این گونه تعریف شده است که بر اعتماد و قدرت شخص پایه گذاری می شود.
بنابر این برخلاف محیط های معمولی ومتعارف ، به جای تأکید بیش از حد به نظارتهای بیرونی باید برنظارتهای درونی و شخصی توجه نمود، به عبارت دیگر باید به تناسب ظرف و مظروف توجه داشت تا فعالیتها به صورت طبیعی وآسانتر انجام شود. لذا اگر درمحیطهایی که اقتضای فعالیت درآن عملی، رسمی و شفافیت است بیش از حد به نظارت شخص توجه شود، احتمال فساد بالا می رود . برعکس اگر در محیطهای پنهان و غیر شفاف . نهادهای رسمی نظارتی بیش از حد دخالت نمایند، احتمال ناکارایی و همجنین قرار گرفتن فساد در لایه های پنهان تر بیشتر می شود زیرا ابزار چنین کاری در اختیار عنصر سازمانی وجود دارد وبسیاری از اسرار و اطلاعات کاملاً مشخص است و در جایی ثبت نمی شود، بنابر این سرمایه گذاری برنیروی انسانی مناسب از ابتدای استخدام تا پایان کاروی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
در جمهوری اسلامی ایران با توجه به اسلامی بودن نظام ولزوم انتخاب نیروهای اطلاعاتی از بین معتقد ترین افراد ، ابزارهای مناسب برای تقویت نظارتهای مشخص و درونی وجود دارد لذا باید از این توانایی و استعداد به نحو شایسته استفاده شود. البته نادیده گرفتن مسایل فوق و نقدان برنامه ریزی در نظارت های درونی ویا نامناسب بودن نظارتهای بیرونی توانایی واستعداد فوق رابه سلاحی مخرب تبدیل ودر نتیجه فساد بیشتری تولید می کند.