مقاله بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر

مقاله بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر در 31 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	علوم انسانی
بازدید ها	0
فرمت فایل	doc
حجم فایل	30 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	31

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

مقاله بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر در 31 صفحه ورد قابل ویرایش

‹‹فهرست مطالب››

عنوان صفحه

پیشگفتار ................................................................................................... 1

مقدمه ( طرح تحقیقاتی )............................................................................. 2

طرح موضوع ............................................................................................ 2

علل انتخاب مو ضوع................................................................................. 3

سؤال اصلی .............................................................................................. 3

سؤالات فرعی ........................................................................................... 3

فرضها ...................................................................................................... 4

فرضیه تحقیق............................................................................................ 4

روش تحقیق ............................................................................................. 4

سازماندهی تحقیق..................................................................................... 4

فصل اول : زندگینامة سید قطب ............................................................... 5

شرح حال سید قطب تا پیش از پیوستن به اخوان المسلمین ..................... 5

سید قطب و اخوان المسلمین .................................................................... 7

منابع فصل اول.......................................................................................... 9

فصل دوم : اندیشه های بنیاد گرانه ی سید قطب .................................... 10

مبحث اول: جامعه ایده آل از دیدگاه سید قطب ........................................ 11


«امت اسلامی » و ویژگی های آن ............................................................ 11

جامعه ایده آل صدر اسلام و تقابل آن با جاهلیت .................................... 12

فلسفه و تضاد آن با ایدئولوژی اسلامی .................................................. 13

«عبودیت» و «الوهیت » زیر بنای ایدئولوژی اسلامی ............................... 13

دیدگاه قطب نسبت به مسلکها و ایدئولوژیهای دیگر ................................ 14

ناسیونالیسم .............................................................................................. 14

کمونیسم و سرمایه داری.......................................................................... 14

مبحث دوم : «جاهلیت » از دیدگاه سید قطب............................................. 15

جاهلیت و غیر قابل اصلاح بودن آن ......................................................... 15

مبحث سوم : رستاخیز اسلامی راه حل سید قطب ................................... 16

دعوت و شرایط دعوت کننده به اسلام .................................................... 16

جهاد از دیدگاه سید قطب ......................................................................... 17

منابع فصل دوم ........................................................................................ 18

فصل سوم : تأثیر سید قطب بر جنبشهای اسلامی معاصر ...................... 19

جماعة المسمین (التکفیر والهجره)............................................................. 21

منظمه التحریر اسلامی (سازمان آزادیبخش اسلامی ).............................. 22

الجهاد ....................................................................................................... 22

منابع فصل سوم ....................................................................................... 24

نتیجه گیری ............................................................................................... 25

منابع ومأخذ...........................................................................................28


پیشگفتار:

انسان بدون تعریف،تنها پوچی و از خود بیگانگی را تجربه می کند اما یک فرد مسلمان با یک پشتوانه فکری قوی ،بدون شک از خود تعریف دارد،تعریفی جامع و کامل که او را هدفمند می سازد .تعریفی که برای او چارچوب ارائه می دهد و راه کمال وسعادت را فرا راه او می گشاید،و او را به سوی هدف متعالی رهنمون می سازد.مشکل جوامع اسلامی امروزه آن است که وابسته به فرهنگهای بیگانه هستند و چرا خود را باور ندارند،به نظر نگرنده ناشی از همان فقدان (تعریف)می باشد. نه به این معنی که در اسلام تعریفی لز انسان وجود ندارد بلکه این فرد مسلمان است که تعریف خود را از خویشتن نمی داند،و همانطور که گفته شد،انسانی که از خود تعریف ندارد ، ناچار تعریف دیگران را بر خود پذیرفته و در چارچوبی خلاف ادعای خویش گام بر خواهد داشت.همه ادعای مسلمانی دارند اما همه به اسلام عمل نمی کنند بنابراین ملتهای مسلمان قبل از هر اقدامی وظیفه دارند ،تکلیف خود را ذست کم با خود رو شن کنند ،واین سئوال مهم را بی جواب نگذارند که آیا واقعا همانگونه که ادعا می کنند،هستند یا خیر؟و اگر نیستند ،آیا می خواهند بر طبق ادعای خویش عمل کنند یا نه؟بدون جواب به این سئوال ،انتظار هرگونه پیشرفت و کمال ،خیال خام واندیشه باطل بیش نخواهد بود.






مقدمه (طرح تحقیقاتی)

1- طرح موضوع:

به دنبال کاهش نفوذ استعمار غرب در اوایل قرن بیستم و گسترش موج استقلال طلبی در جهان سوم ، دیدگاههای متفاوتی نیز در مورد دین و سیاست در بین ملل اسلامی ظهور کرد. گروهی که مشحون پیشرفت غرب شده بودند اینگونه تصور می کردند که دین عامل عقب ماندگی مسلمانان است.در مقابل گروهی نیز عقب ماندگی ملل مسلمان را نه به خاطر اسلام، بلکه ناشی از عدم اجرای شریعت اسلام ،دور شدن از اسلام واقعی و روی آوردن به مکاتب بیگانه می دانستند.این طرز تفکر ایشان را وا داشت تا اسلام را دوباره به عنوان یک دین کامل و جهان شمول معرفی کرد و در کنار آن نیز برای بر قراری حاکمیت تعالیم شریعت واسلام بر زندگی سیاسی و اجتماعی خود وارد عمل شوند. تلاش این متفکران اصول گرا را می توان در جنبشهایی همچون اخوان المسلمین در مصر، جماعت اسلامی پاکستان و برخی جنبشهای اسلامی در ایران و دیگر کشورهای اسلامی مشاهده کرد.از جمله این متفکران می توان به حسن البناء، مودودی ،سیدقطب، امام خمینی و دکتر شریعتی اشاره کرد که نقش رهبری فکری و عملی این جنبشها را بر عهده گرفتند.

از طرف دیگر امروزه مساله بنیاد گرایی اسلامی و جنبشهای اصول گرایی اسلامی،نه تنها یک موضوع منطقه ای، یا مربوط به جهان اسلام نمی باشد بلکه موضوعی است جهانی و به خصوص بعد از وقایع یازدهم سپتامبر و حمله آمریکا به افغانستان و عراق،روزی نیست که خبری از آن در رسانه های گروهی جهان منتشر وپخش نگردد.ریشه های بنیاد گرایی اسلامی امروزی را بایذ در اندیشهه های اخوان المسلمین مشاهده کنیم.سید قطب رهبری تبدیل بنیاد گرایی محافظه کارانه اخوان المسلمین به افراط گرایی جوان سازمان آزادی بخش اسلامی (التکفیروالهجره)وسازمان (الجهاد)را بر عهده داشته است.بنابراین شاید بتوان ادعا کرد که شناخت اندیشه های وی تا حدودی راه شناخت جنبشهای نوین اسلامی دهه 70به بعد راهموار می سازد.

علل انتخاب موضوع:

مهمترین مسئله ان است که تفکرات سید قطب وبرداشت های او از اسلام و تشکیل حکومت اسلامی (شیوه مبارزه با دستگاه حاکم) بسیار شبیه به تفکرات امام خمینی می باشد.به نظر اینجانب بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران مدتها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با تفکرات رهبران اخوان المسلمین به ویژه سید قطب آشنایی داشتند .از این لحاظ این موضوع برایم جالب و حائز اهمیت بوده است.

سئوال اصلی:

اندیشه سید قطب چه بوده و چه تاثیری بر جنبشهای اسلامی بعد از خود داشته است؟

سئوالات فرعی:

1- سید قطب در چه محیط سیلسی اجتماعی می زیسته ونقش آن در شکل گیری افکار و اندیشه های او چه بوده است؟

2- چارچوب ایدئولوژی اسلامی از دیدگاه سید قطب چیست؟

3- سید قطب چه تاثیری بر جنبشهای اسلامی اخیر در مصر و احیانا در دیگر بلاد اسلامی داشته است؟


فرضها:

این پژوهش شامل دو فرض است:

1- سید قطب از جمله متفکران اسلامی می باشدکه معتقد به لزوم رستاخیز یا احیای اصول اسلامی می باشد.

2- سید قطب از اعضای جنبش اخوان المسلمین بوده و همانطور که خود می‌گوید به اهداف وآرمانهای این جنبش وفادار است.

فرضیه تحقیق:

سید قطب نقطة انشعاب در جنبشهای اسلامی معاصر به حساب آمده ورهبری تبدیل جنبشها از یک شیوة محافظه کارانه به شیوة انقلابی و جهادی را برعهده داشته است.

روش تحقیق:

روش تحقیق ما منابع کتابخانه ای می باشد.

سازماندهی تحقیق :

این پژوهش شامل سه فصل است.پس از مقدمه که به بیان وطرح موضوع پرداخته شده در فصل اول زندگی سید قطب و محیط سیاسی و اجتماعی که وی درآن می زیسته اشاره می کنیم ودر فصل دوم به اندیشه ی قطب در باب جامعة ایده آل ،ایدئولوژی اسلامی و نظر او در مورد مکاتب فکری دیگر از جمله کمونیسم و سرمایه داری پرداخته و راه حل انقلابی که سید قطب برای رسیدن به این جامعه ایده آل ارائه می دهد مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم نیز ضمن اینکه مروری خلاصه وار بر اندیشه های سید قطب خواهیم داشت ،به تأثیر اندیشه های وی بر جنبشهای اسلامی معاصر در مصر ودیگر کشورهای اسلامی خواهیم پرداخت ودرپایان به یک نتیجه گیری کلی می رسیم.

فصل اول : زندگینامة سید قطب

شرح حال سید قطب تاپیش از پیوستن به اخوان المسلمین:

سید قطب در سپتامبر 1906در شهرستان موشا در ایالت اسیوط به دنیا آمد .او به خانواده ای ازنجبای روستایی که از نظر مالی در تنگنا قرار داشتند تعلق داشت. در این روستای بزرگ ،جمعیتی مختلط از اسلام و مسیحیت و مزارع کوچک خانوادگی ،دو سیستم آموزشی هم سطح یعنی مدارس دولتی ازیک طرف و مدارس قرآنی از طرف دیگر به چشم می خورد . سید قطب متعهد شد پیش از ده سالگی قرآن را حفظ کند .او از همان دوران کودکی با مسائل سیاسی آشنا شد چرا که از جانب پدرش جلسات مکرر سیاسی به صورت خصوصی در منزلشان برگزار می شد .وی ضمن طرفداری از ناسیونالیسم ضد انگلیسی مطبوعات و آثار جهانی را ازکتابفروشان دوره گرد محلی تهیه می کرد و می خواند (1) . سید ، چهار سال به نزد عموی خود رفت، وی که طرفدار حزب وفد بود در حومة پایتخت زندگی می کرد .در سال 1925در دانشکدة تربیت معلم ثبت نام کرد. پس از فارغ التحصیلی در 1928و1929در کلاسهای آمادگی دارالعلوم که برای جبران نقایص دانشکده آموزشی الازهر تأسیس شد، حضور یافت. او درسال 1930به طور رسمی از مؤسسه پذیرش گرفت ودر سال 1933درسن 27 سالگی فارغ التحصیل شد.او برای شانزده سال به استخدام وزارت معارف عمومی مصر درآمد. از1940تا1945بازرسی وزارتخانه بود وطی این مدت طرحهایی که برای اصلاح سیستم آموزشی ارائه می داد ،توسط طه حسین به سطل آشغال ریخته می شد (2). سید قطب تاسال 1954یعنی تا پایان جنگ جهانی دوم نقد ادبی می نوشت. او سهم فعالی در مباحثات دهة 1930 و1940 داشت. سبک کوبنده اش اورا به عنوان یک طرفدار اهل بحث و جدل به ویژه علیه طه حسین معروف کرد. درسال 1946از محمود عقاد و مکتب او فاصله گرفت و به انتشار مقالات خود در روزنامه پرداخت او به شاعری و نوشتن داستانهای بلند و کوتاه علاقه مند بود (3) . حداقل سه اثر به نامهای بچة دهکده، رؤیاههای چهار گانه و خارها در حال حاضر موجود می باشد که عمدتا به مسائل زندگی شخصی وی و سرخوردگیهای عشقیش وی اشاره می کند . اوکه از این مسأله به صورت رمانتیک رنج می برد ،دریافت که راه ثمر بخش و عمل سازنده را از طریق خدمت به رسول خدا (ص)،به عنوان یک مبارز و مجاهد و سرانجام پیشوا باید کشف کند (4) !

سپس مصلحت دید که خود امتیاز نشر مجله ای را بگیرد تا بتواند آزادانه هر آنچه را که می خواهد بنگارد .دراین مجله سید،از تمام احزاب به سبب آنکه آنها را بقایای دوران قدیم می پنداشت بریده بود موضوع اصلی مقالاتش از ادبیات به ناسیونالیسم و مخالفت با آن معطوف گشت.او مقالات خود را با بی پروائی و جسارت تمام می نوشت و بیشتر هجوم او متوجه رجال پیرامون ملک فاروق و سرمایه داران و رجال احزاب و پادشاهن و امیران ارتش و مزدوران انگلیسی بود.به همین جهت پس از مدتی از توزیع و نشر مجله اش توسط حکومت جلوگیری شد و امتیاز آن باطل و توقیف گردید. حکومت تصمیم گرفت سید را تبعید کند تا شاید افکار خشک مذهبی وی تغییر یابد.از اینرو سیدرا در1948برای اقامتی نا محدود به آمریکا فرستادند . قطب در طی 2 سال اقامتش در آمریکا مستقیما با زندگی مدرن شهری و پیشرفت و تکنولوژی آشنا گشت .ظاهرا امید می رفت که با طرز تفکری جدید و روشنفکرانه به مصر برگردد.اما این تجربه ، او را در عوض به اسلام رادیکالی و سپس اخوان المسلمین نزدیکتر کرد (5).

سید در اول اقامتش در آمریکا (اواخردهه 1940)همواره با لا اباگیری جنسی مواجه بود.وی شاهد بود که چگوه به دنبای ترور حسن البتاء شادی و شعف همه جا را فرا گرفت. لذا از آمریکا و آمریکائی و تمدن غربی به شدت منزجر و متنفر گشت. پس از بازگشت به مصر در تابستان 1951کتابی را نوشت تحت عنوان «آمریکائی که من دیدم» آنچنان مظاهر منفی آمریکا را تقبیح کرد که مجبور شد از وزارت معارف عمومی استعفا کند. پس از آن بیش از گذشته با اخوان المسلمین رابطه بر قرار کرد و سرانجام در چهل و پنج سالگی از ظریق صالح عشماوی به عضویت اخوان در آمد (6)
فصل سوم
تاثیر سید قطب بر جنبشهای اسلامی معاصر

در سال 1967م واقعه ای به کمک اخوان آمد وآن شکست اعراب بود. پس از جنگ 1967، اخوان بار دیگر فرصت باز گشت پیدا کرد مشروعیت تمام حکام عرب را به زیر سئوال برد و به عبارتی بحران مشروعیتی در اکثر کشورهای اسلامی به وقوع پیوست ناصر نیز که شخصیت بسیار مردمی بود، کم کم از محبوبیتش کاسته شد و اینجا بود که اخوان بایستی از فرصت استفاده می کرد، چرا که مردم به این نتیجه رسیده بودند که
راه حلهای پیشین مانند ناسیونالیسم که برای نجات ارائه می شد، کارساز نمی باشد و لزوم یک تحول ذهنی در جامعه به چشم می خورد و از همین رو بود که روی گردانیدن توده ها از شیوه ایدئولوژیک پان عربیسم در آستانه شکست و بحران هویت فراگیر ناشی از آن باعث گرایشی به راه حلهای سو سیالیستی عربی یا مارکسیست انقلابی نشد، بلکه تنها چهارچوب اسلام بود که الگو قرار گرفت.در اینجا بود که نقش محوری سید قطب نمودار گشت. نقش و نفوذ محوری سید قطب بر مبارزان جدید از سه ویژگی برخوردار بود:

1- قطب به عنوان یک نظریه پرداز تاثیر نیرومندی بر نو زایی و جهت گیری جدید ایدئولوژی اسلامی داشت.

2- قطب به عنوان عضو بر جسته اخوان المسلمین کهن، تداوم سازمان میان اخوان و شاخه های انقلابی آنرا فراهم می ساخت.

3- سرپیچی سید قطب، به عنوان یک عنصر فعال از دولت و مرگ او باعث شد تا مبارزان جوانتر شیوه شهادت را از او بیاموزند.

قطب در رهبری ظهور مجدد اخوان اوایل دهه 1960 نقش اساسی داشت. قطب با حمایت جناح مبارزان اخوان در داخل و خارج مصر، نوک پیکان مخالف خود را متوجه رژیم ناصر کرد. فعالیتهای توطئه گرانه او طرفداریش از جهاد،با اسلام گرایی منفعل حسن الهفیبی مرشد عام اخوان المسلمین که از مقام خود استعفا داده بود. کاملا فرق داشت. سرکوب مبارزان اخوان المسلمین توسط دولت در سالهای 1966-1965 تحولات وسیع وگسترده ای در ایدئولوژی و عمل بنیاد گرایی ایجاد کرد.در محیط زندان نفوذ مسلط ایدئولوژیک از آن قطب بود،وهمین نفوذ سر انجام به شکل گیری جنبش اسلام گرایی دهه 1970 منجر شد. اضافه بر مسائلی که ذکر شد، برداشتهای گوناگون از تعالیم قطب باعث انشعاباتی از اخوان در اواخر دهه ی 60شد که عمده ترین آنها عبارتند از :

1- جماعة المسلمین (التکفیر و الهجرة)به رهبری شکری احمد مصطفی

2- منظمة التحریر الاسلامی به رهبری صالح سریه

3- الجهاد به رهبری عبد السلام فرج

همانطور که قبلا ذکر شد،به علت برداشتها و تفاسیر متضاد از نظرات و پیشنهادات قطب در دوران ناصر و سراسر دوران سادات ،جنبش اسلامی در مصر دچار تقسیم و انشعاب گردید. اختلافات بیشتر بر سر موضوعاتی همچون گروه دعوت کننده و پیشتاز،
ویژگی های اعضاء و رهبر، ماهیت جدا شدن از جامعه ی جاهلی و روابط میان گروه دعوت کننده و سایر مسلمانانی که در جامعه ی جاهلی زندگی می کنند، شکل گرفت. حال به بیان ویژگی های سه جنبش ذکر شده می پردازیم و تأثیر اندیشه های سید قطب را بر این جنبشها بررسی می کنیم.

جماعة المسلمین(التکفیر و الهجرة)

رهبر این گروه شکری احمد مصطفی بود، آرزوی داشتن جامعه ای اسلامی، توصیف مصر به عنوان یک جامعه ی جاهلی و اینکه این جامعه باید نابود شده، بر خرابه های آن جامعه ی اسلامی بنا شود، در عمق تفکر شکری احمد مصطفی قرار داشت. او آثار مودودی و سید قطب را خوانده بود.طرفداران کتاب نشانه های راه درزندان دو گروه بودند: یکدسته معتقد به جدایی معنوی از جامعه بودند و اعتقاد داشتند که جامعه جاهلی معاصر مصررا باید تکفیر کرد. دسته ی دوم معتقد بودند که باید جامعه حالت «جدایی کامل» داشت اما شیوه آنها در دفع خطر کناره گیری از جامعه و ایجاد یک جامعه کوچک اسلامی در حاشیة آن بود تابدین وسیله بتوانند جامعة اسلامی کوچکی جدا از جامعه ی جاهلی تکفیر شده به وجود آورند. شکری احمد مصطفی از همین گروه بود که ریاست آن را بعد از عبده به عهده گرفت. شکری با مبارزه بر ضد مشروعیت مذهبی دولت، بی تفاوتی در برابر مبارزه ضد صهیونیستی تحت رهبری یک حاکم ظالم و…را به مسخره گرفت و نهایتا واکنش و عکس العمل دولت در قبال این گروه سرکوب واعدام بود.


منظمة التحریر الاسلامی (سازمان آزادیبخش اسلامی)

اولین گروه اسلامی که در مصر دوران سادات دست به خشونت و عملیات نظامی زد،سازمان آزادیبخش اسلامی یا آکادمی ارتش، تحت رهبری یک فلسطینی بود که کوشید تا رئیس جمهور راترور کند. رهبر این گروه صالح سریه بود. این سازمان معتقد بود که باید با قوة زور ابتدا قدرت سیاسی را گرفت بعد اصلاحات از بالا که همان اسلامی کردن جامعه است، را انجام داد. آنان اعتقاد داشتند مانع گسترش یک جامعه ی اسلامی وجود یک حاکم ستمگر ومستکبر است. بدین ترتیب سازمان آزادیبخش اسلامی مشغول به طرح ریزی برای کسب قدرت شدودر ارتش نفوذ کرد واعضایش به استثنای صالح سریه، به کودتای سریع معتقدبودند.این سازمان در28 آوریل 1974دست به کودتا زد، ولی شکست خورد و صالح سریه و یکی از دستیارانش محکوم به مرگ شدند و بیست و نه تن دیگر به زندان افتادند و60نفر آزاد شدند .دو گروه مذکور به شدت سرکوب شدند و عملا نتوانستند دیگر فعالیتی کنند. اما گفته می شود که هر دو گروه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فعالیت زیر زمینی را آغاز کردند.

تحقیق بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصرپروژه بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصرمقاله بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصردانلود تحقیق بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصربررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر