گزارش کارآموزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغان

گزارش کارآموزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغان در 50 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	گزارش کارآموزی و کارورزی
بازدید ها	0
فرمت فایل	doc
حجم فایل	58 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	50

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

گزارش کارآموزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغان در 50 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی فرایند تولید رب گوجه فرنگی

اهداف تحقیق:

چگونگی و چرائی تولید رب گوجه فرنگی

این هدف بیانگر ساختار فنی و تکنولوژیکی کارخانه خواهد بود که به خواننده در متن کمک خواهد کرد اولا با انواع دستگاههای تولید رب و چگونگی کارکرد دستگاهها فضای لازم جهت استقرار کارخانه نحوه مکان یابی، تأمین پرسنل موردنیاز و غیره کمک کند.

دوماً : یک اطلاعات کلی از فرایند تهیه رب از اولین مرحله دریافت گوجه تا آخرین مرحله رب گوجه فرنگی به صورت تئوری در متن توضیح داده خواهد شد.

ب : فواید استفاده از رب گوجه فرنگی

امروزه نیاز انسان به مواد غذائی سالم بخصوص مواد غذایی که به صورت صنایع بسته بندی شده در بازار عرضه می شود برای مصرف کننده بسیار حائز اهمیت است چرا که نوع محصول – درجه کیفیت و خدمات فروش و چگونگی دستیابی به محصول نهائی از طریق فروشگاههای زنجیره ای و تعاونی های پخش مواد غذایی از جمله موارد است که استفاده از یک نوع محصل را برای مشتری در بحث خرید و فروش کارخانه پیش روی فروشندگان قرار می دهد.

اما بحث فواید استفاده از رب گوجه فرنگی در این مقوله است که چون این محصول در درجه اول باعث ایجاد رنگ و طعم در غذا می باشد یک نوع چاشنی کیفیت پخت غذا محسوب می شود و در درجه دوم با داشتن ویتامین A و C که برای انسان مفید می باشد استفاده از این نوع محصول را در دستور کار غذایی خانواده قرار داده است.

فرضیه ها:

الف : ساختار و استقرار کلی کارخانه در تهیه رب گوجه فرنگی

ب: بررسی و بیان ترکیبات تولیدی رب

ج: تأثیر محصول سالم بر کیفیت رب گوجه فرنگی

د: رب گوجه فرنگی و نحوه تأثیر آن بر طعم غذا

روش های گردآوری اطلاعات:

الف: طی دوره کارآموزی و با استفاده از معلومات کارشناس تغذیه کارخانه

ب : استفاده از نمودارهای صنعتی موجود در کارخانه

5- نمودار تجهیزات و دستگاههای شرکت 2- نمودار تحویل کالا 3- نمودار درجه کیفیت محصول 4- نمودار استقرار سمت اداری کارخانه

5- مراجعه به کتابهای صنایع غذایی موجود در دفتر شرکت

6- استفاده از راهنمائی های استاد راهنما جهت تنظیم و مرتب سازی مطالب در طرح تحقیقی



واژه های اختصاصی پروژه تحقیقی:

کنسرو: صنایع محافظت کردن از محصول بسته بندی شده را گویند که امروزه با پیشرفت تکنولوژی نوع کنسرو با وجود تاریخ تولدی و انقضاء و در نزد مشتری و کارخانه سازنده قابل شناسایی است.

پری هیتر: دستگاه تبادل حرارت است که با نصب این نوع تکنولوژی در جهت حرارت دادن جهت خروج تفاله آن استفاده می شود.

سورتینگ یا نوار نقاله : گوجه های شستشو داده شده به وسیله این دستگاه به داخل خط تولید انتقال داده می شود.

بچ : مخزن تلغیظ گوجه : گوجه حرارت داده شده به وسیله پمپ به این مخزن انتقال داده می شود وقتی آب گوجه به بریکس 37-35 درجه رسید رب از مخزن تخلیه می شود.

خردکن یا منوپمپ : دستگاه خردکن یا پمپ گوجه خرد شده را به مخزن آب گوجه انتقال می دهد.

پاستوریزاستور: همان طور که از اسمش مشخص است پاستوریزه کردن آب گوجه را با مقدار نمک افزودنی در درجه حرارت 90-85 درجه انجام می دهد.

کانتی نیوس: دستگاه حالت دهنده به رب این دستگاه باعبور دادن آب گوجه از بین بخار آب باعث حالت دادن به آب گوجه و رساندن بخاز آب گوجه به نوعی فرموله سفت می باشد.

زمان اجرا:

در پروژه تحقیقی فوق مهمترین زمان در تمامی مراحل تولید فصل برداشت گوجه می باشد زیرا این زمان این امکان را فراهم می کند که با مواد اولیه در زمان برداشت و نحوه شستشوی گوجه خریداری شده و حمل مواد اولیه برخورد مستقیم داشته باشیم.

بنابراین زمان اجرای مناسب از ماه اردیبهشت تا آخر فصل مرداد می باشد که به طور مداوم گوجه مورد نیاز کارخانه خریداری می شود چرا که در غیر اینصورت کارآموز قادر به مشاهده چگونگی کیفیت مواد اولیه کارخانه و چگونگی حمل و سایر مشخصات محصول نخواهد بود.

مشکلات اجرا:

1- به علت استقرار کارخانه در منطقه کشاورزی از آب چاه باید استفاده ‌شود.

2- استقرار کارخانه در منطقه کشاورزی رفت و آمد مناسب را با مشکل روبرو می سازد.

3- نبود مواد اولیه بسته بندی قوطی و کارتن در منطقه کشاورزی نحوه تهیه این اقلام را مشکل ساخته است.

4- هزینه حمل فروشنده و خریدار کالا باعث بالارفتن بهای تمام شده محصول می‌باشد.

مقدمه:

رب گوجه فرنگی یکی از مهمترین محصول از محصولات مورد استفاده خانواده ها می باشد که علاوه بر دادن رنگ و طعم مناسب به غذا چاشنی استفاده در تمامی غذاهای مورد پخت می باشد که این موضوع باعث شده است که در نحوه فرایند محصول و بسته بندی و عرضه آن تحولات کلی صورت گیرد.

وجود ویتامین C , A در محصول که برای انسان مفید می باشد استفاده از گوجه فرنگی را در خانواده ها خیلی حساس نموده است گوجه فرنگی و رب آن که در ابتدا توسط خانواده ها و بدون داشتن استاندارد صنعتی تولید و به مصرف می رسید باعث بوجود آمدن بیماری های مثل کپک زدن و فاسد شدن رب تهیه شده می شد که با بوجود آمدن تکنولوژی پیشرفته و ازدیاد جمعیت لزوم تولید بهداشتی و صنعتی آن دیده شد و با شروع کنسروسازی و صنایع بسته بندی که برای سالم ماندن مواد غذایی بود رب نیز از جمله مواد غذایی بود که به صورت کنسرو و بسته بندی شده ارائه شده این نوع تکنولوژی هم از حیث بسته بندی و هم از حیث حمل و نقل بسیار مؤثر است با این مزایا رب کنسرو شده در دسترس همه قرار گرفته و کمتر غذائی است که در آن از رب استفاده نشود.







تعریف صنایع غذایی:

در حالت کلی تولید و نگهداری بهداشتی مواد غذائی شامل پاستوریزاسیون استرپزاسیون، بسته بندی و تمامی پروسه های که در صنعت روی مواد غذائی برای تولید محصول مرغوب و نگهداری – بهداشتی آنها انجام می گیرد را می گویند.

مبحث مهم کنسروسازی:

کنسروسازی از واژه مهم Conserve در لغت به معنی محافظت کردن و نگهداشتن است.

2 دیدگاه در این مورد وجود دارد که عبارتند از:

الف : دیدگاه کل در کنسروسازی:

این دیدگاه شامل آن دسته از مواد غذائی که بوسیله تکنیک هایی چون انجماد – فریزاسیون و خشک کردن، افزودن شیمیایی از فاسد شدن مواد غذایی برای رسیدن به ماندگاری بالا جلوگیری می کنیم.

ب : دیدگاه جزئی در کنسروسازی

این دیدگاه شامل آن دسته از مواد غذایی است که در داخل ظروف یا قوطی هایی که بصورت غیرقابل نفوذ که از ورود هوا به درون مواد غذایی جلوگیری می کند.

تاریخچه کنسروسازی:

این تاریخچه به سال 1895 میلادی برمی گردد که به دستور ناپلئون بناپارت انجام شد بدین صورت که تنها مشکلی که لشگر بناپارت داشت شکل نگهداری مواد غذایی بود چون موقعی که غذا بدست لشکریان می رسید فاسد شده بود در نهایت پس از چندین سال که غذا در سالهای اول به صورت انجماد شده به دست مصرف کننده می رسید شخصی به نام نیکلاس آیرت قناد اسپانیایی توانست صنعت کنسروسازی را ابداع کند.

نظریه تجربی نیکلاس آیرت:

اگر غذای حیوانی را در ظرف شیشه ای قرار دهیم و درب آن را محکم با چوب پنبه ببندیم که هوا وارد آن نشود و بسته به نوع مواد غذایی به اندازه کافی حرارت دهیم و اگر درب شیشه را به مدت معین باز نکنیم می توانیم آن را برای مدت طولانی نگهداری و سپس استفاده نمائیم.

پس بنابراین نیکلاس آیرت پدر علم کنسروسازی است.

نظریه سوم:

فاسد شدن مواد غذائی اکثراً براساس نفوذ باکتری صورت می گیرد که برای غلبه بر اینها بایستی از واردات باکتری و حرارت های بالای نقطه جوش برای نگهداری استفاده شود.


تاریخچه شرکت تعاونی گلچین مغان

این کارخانه در 15 کیلومتری شهرستان پارس آباد مغان در مسیر جاده پارس آباد اردبیل قرار دارد.

کارخانه رب گلچین در سال 1379 با سرمایه گذاری کارکنان فرمانداری شهرستان پارس آباد احداث شد در واقع کلیه کارکنان فرمانداری در آن سهام بوده اند و یک شرکت سهام عام محسوب می شده است اولین بهره برداری شرکت در سال 1381 انجام گرفت ولی به علت عدم توانائی مسئولان در اداره شرکت و عدم کفایت گروه مهندسی نتوانست به عنوان گروه تعاونی صنایع غذائی کار خود را ادامه دهد.

بنابراین در سال 1382 دو نفر سرمایه گذار خصوصی کلیه سهام کارخانه را به قیمت 280 میلیون تومان خریداری کردند که مالکین کارخانه با سرمایه مجدد در کارخانه توانستند کارخانه را گسترش دهند و به کار تولید رب گوجه فرنگی بپردازند.

این کارخانه در زمینی به مساحت تقریبی یک هکتار و دو هزارمتر یعنی 12000 متر مربع واقع شده است از خصوصیات کلی این شرکت وجود باسکول 60 تنی در نزدیکی درب ورودی شرکت می باشد سهامداران کارخانه توانستند با جذب نیروی انسانی مناسب و تولید بموقع اولین فروش خود را در سال 1382 به انجام برسانند.

پیشرفت سریع و خدمات نیروی فعال باعث شد که کارخانه در سالهای اخیر نیز بتواند به عنوان یک شرکت تعاونی صنایع غذایی جوابگوی نیازهای منطقه و سطح کشور نیز باشد از آنجا که این کارخانه تولیدی رب گوجه فرنگی در منطقه کشاورزی مغان می باشد قابل پیش بینی است که به سبب کشت وسیع گوجه و حاصلخیزی خاک دشت مغان بتواند این شرکت را از فعالان مؤثر در صحنه صنایع غذایی در سطح کشور و فرامنطقه قرار دهد.

برج خنک کننده:

این سیستم دستگاهی از لحاظ استقرار در بیرون از سالن تولید قرار گرفته است و وظیفه خنک کودن دستگاهای تبادل حرارت و کند از را بر عهده دارد این برج با دور نمودن آب دریافتی ا ز داخل سالن تولید و انتقال دوباره آن به دستگاههای کند از باعث می شود که هوای ایجاد شده در خلاء که هوای گرم می باشد توسط برج خنک کننده تبدیل به هوای خنک شود چرا که هوائی که به عنوان بخار در داخل دستگاه کند از وجود دارد و در صورتی که به 70 درجه سانتی گراد برسد باعث خرابی رب داخل کند از خواهد شد

پس بنابراین برج خنک کننده با دریافت آب گرم دستگاه و تبدیل آن به آب سرد در بیرون خط تولید یک خلاء هوای سرد آب سرد را وارد دستگاه می نماید و دستگاها نیر بخار مناسب با دستگاه مخزن 2و1 را به مخزن ها وارد و از مخزن خارج می سازد که بخار توسط پمپ از دستگاه کند از به برج انتقال داده می شود که ورودی بخار از بالای دستگاه برج خنک کننده خواهد بود در داخل برج سیتم خنک کننده پله ای وجود دارد زمانی که بخار به برج برخورد می کند از بالا به طرف پائین از روی سیستم پله ای مانند شناور می شود که حرارت بخار در حدود 90 درجه گرما می باشد که چون در داخل سیستم پله ای مانند خلاء آب سرد وجود دارد و در مرحله اول برج 60 درجه سرما و در مرحله دوم 65 درجه و در مرحله سوم پله ها 35 درجه سرما وارد و از گرما کاهش می یابد که توسط سیستم پمپ سرمایشی که در پایین برج استقرار یافته است آب سرد و به داخل کند از هدایت می شود.

استقرار انبار کارخانه:

انبار کلی کارخانه به 3 صورت وجود دارد

1- انبار محصولات فله ای 2- انبار محصولات بسته بندی شده 3- انبار مواد اولیه

الف: انبار محصولات فله ای که در مجاورت سالن تولید قرار گرفته است و از طریق یک ورودی 3 متری با ارتفاع و طول 3 متر با سالن تولید ارتباط پیدا می کند محصول فله ای به وسیله لیفتراک به داخل انبار انتقال داده می شوند البته قابل ذکر است که محصولات فله ای توسط بشکه های 90 و 100 Kg نگهداری می شوند فضای این انبار در حدود 50 متر و عرض و 10متر ارتفاع می باشد و قادر به گنجایش تمام محصولات دریافتی فله ای کارخانه می باشد

انبار محصولات بسته بندی شده:

محصول بسته بندی شده شامل رب بسته بندی شدهkg 1 و kg 5/0 می باشد که یا در داخل کارتن جمع آوری شده است و یا به صورت باز بر روی پالت به تعداد 1961 عدد جمع آوری شده است قوطی های جمع آوری شده بررسی پالت جهت فروش عمده و نقل و انتقال بین شهرها بیشتر استفاده می شود ولی قوطی های جمع آوری شده در داخل کارتن 94 تایی در هر صنفی فروش دارد این انبار از لحاظ استفاده به گونه ای است که در هنگام تولید کارخانه اگر کارخانه بخواهد فروشی انجام دهد هیچ نوع وقفه‌ای در کار فرایند تولید ایجاد نخواهد شد.

انبار مواد اولیه:

مواد اولیه خط تولید گوجه فرنگی می باشد ولی به علت اینکه گوجه نمی تواند به صورت انبار نگهداری می شود در انبار مواد اولیه مانند نمک طعام و کارتن- قوطی- چسب و سایر لوازم مورد نیاز به اندازه ظرفیت کارخانه نگهداری می شود.

چگونگی نگهداری رب فله ای:

رب که در دستگاه بچ یا مخزن تغلیظ گوجه به برکیس 35 می رسد برای ذخیره شدن در داخل بشکه های 90یا200 کیلویی که در داخل آن نایلون مخصوص بسته بندی رب قرار دارد ریخته می شود. این بشکه ها به صورت درباز به مدت 24 ساعت یا بیشتر نگهداری می شوند تا رب سرد شود وقتی که رب سرد شد بر روی آن نمک می ریزند و درب نایلون آن را می بندند و درب بشکه را می گذارند وبرای ذخیره کردن به سالن شماره 3 حمل می شود.

رب های فله ای که به صورت فوق ذخیره می شوند در فصلی که کارخانه گوجه نمی خرد دوباره به دستگاه دو مرحله ای کانتی یوس هدایت می گردد تا به بریکس 25برسد و برای بسته بندی نیم کیلویی و یک کیلویی آماده گردد. و اگر کارخانه بخواهد بسته بندی نکند آن را به صورت بشکه ای یا در ظروف پلاستیکی دیگر به بازار عرضه می کند. ولی برای اینکه رب قابل استفاده در صنایع غذایی گردد باید رب به بریکس 25 برسد تا بتوان آن را برای مصرف به بازار عرضه کرد. رب فله ای خود مزایا و معایبی برای کارخانه دارد که معایب آن نگهداری رب در انبار و هزینه نگهداری آن می باشد و مزایای رب آن است که در فصل برداشت گوجه برای آنکه برای بسته بندی باید رب گوجه از کانتی ینوس دو مرحله ای برای بسته بندی هدایت شود وقت زیادی برای بسته بندی شدن باید کانتی ینوس دو مرحله ای کم کار کند و این کار باعث می شود که رب کمتری تولید شده و در نتیجه کمتر از ظرفیت کارخانه رب تولید شود که به ضرر کارخانه می باشد.

کنترل کیفی:

قسمت کنترل کیفیت رب تولید شده در قسمت سالن شماره 2 قرار دارد.

در این قسمت سه نوع آزمایش روی رب گوجه فرنگی آزمایش می شود.

1- شیمیایی

2- میکروبی

3- فیزیکی

4- آزمایش شیمیایی:

در آزمایشگا شیمیایی بریکس گوجه اندازه گیری می شود که باید 25 باشد و همچنین غلظت نمک رب نیز در این مرحل صورت می گیرد که باید 2 الی 3 در صد وزن رب باشد. و تعیین اسیدیته یا PH آن نیز که در حدود43/3 باشد رب اسیدی بوده و غیر قابلعرضه به بازار می باشد تغییر رنگ رب گوجه فرنگی که باید کاملا قرمز باشد و عاری از هر گونه مواد خارجی از جمله ذرات سیاه رنگ و خلال گوجه می شود در قسمت آزمایش شیمی صورت می گیرد.

2- آزمایش میکروبی:

در آزمایشگاه رب گوجه فرنگی پس از کشت بر روی محیط کشت به مدت 10 روز در گرم خانه 45 درجه نگهداری می شود. بعد از 10 روز نمونه های کشت داده شده درزیر میکروسکوپ یا با چشم غیر مسلح کپکها شمرده می شوند اگر کپکها روی محصول کشت شده باشند رب قابل عرضه به بازار نبوده و باید از رده خارج گردد. یا محروم شود اگر نتیجه آزمایش منفی باشد به بازار عرضه می شود.

3- آزمایش فیزیکی:

در آزمایش فیزیکی که قوطی مورد بررسی و آزمایش قرارمی گیرد که باید قلاب سروته و تعداد قلاب بدنه طبق استاندارد باشد. در این آزمایش ارتفاع دوخت و ضخامت قلاب سو و قلاب بدنه توسط میکرومتر اندازه گیری می شود که باید از حد معینی که اداره استاندارد تعیین کرده نباید خارج باشد. در صورت کم و زیاد بودن قلاب با تنظیم دستگاه این مشکل حل میشود

بعد از اینکه بروی رب گوجه فرنگی هر سه آزمایش شیمیایی میکروبی و فیزیکی صورت گرفت و رب از لحاظ کیفیت تولید و بسته بندی ایرادی نداشت و طبق استاندارد شد قابل عرضه به بازار می باشد.



پرسنل یا نیروی انسانی شاغل در کارخانه:

کارخانه درفصل کار و برداشت درصورتی که بتواند روزانه 240 تن گوجه فرنگی خریداری کند در سه شیفت به کار می پردازد و در صورتی که نتواند گوجه مورد نظر را خریداری کند در دو شیفت کار می کند و در غیر اینصورت یک روز در میان و یا حتی در بعضی مواقع دو روز در میان به کار انداخته می شود.

تعداد پرسنل ثابت و قراردادی (فصلی) کارخانه در هر شیفت کاری 15 نفر می باشد که 3 نفر آن ثابت می باشد و بقیه به صورت فصلی به کار گرفته می شوند که سه نفر ثابت شامل مکانیک دستگاهها و ناظران بحث گوجه می باشد و شش نفر بر روی سوزنیگ کار می کنند و دو نفر در روی رب فله ای و انبار کردن آنها کار می کنند و یک نفر بروی باسکورلمی باشد. و سه نفر در کار ریختن گوجه در شستشوی مقدماتی فعالیت می کنند و یک مهندس صنایع غذایی کارهای آزمایشگاهی را انجام می دهد.

شستشوی دستگاها:

شستشوی مخزنها و بقیه دستگاههای کارخانه هفته ای یکبار به وسیله سود مخصوص شستشو داده می شوند. که این سود در مرحله اول به صورت جامد می باشد و بعد از مخلوط شدن به وسیله آب به مایع تبدیل شده و برای شستشو مخزن استیلی به کار می رود و ربهای چسبیده شده به مخزن توسط سود از بین برده شده و مخزن تمیز می گردد.

قسمتهای دیگر کارخانه هر روز به صورت مداوم تمیز می گردند تا از اجتماع پشه و دیگر حشرات جلوگیری شود.

چکیده مطالب:

در هر پروژه ی تحقیقی منابع اطلاعات از مواد اولیه شروع می شود تا به محصول نهائی برسد در پروژه فوق فصل اول کتاب به فرضیه ها و اهیمت موضوع در زندگی بشر و اهمیت ارائه تحقیق بیان شده است.

فصل دوم: خصوصیات کلی فصل دوم در هر تحقیقی کلیات موضوع می باشد که شامل متن تاریخچه- تعاریف صنایع غذایی و تعاریف علمی گوجه، نظریه های موجود و سیستم موجود در شرکت و چارت سازمانی شرکت تجهزات و ماشین آلات و چگونگی کارکرد ماشین آلات میزان تحصیلات کارکنان و سایر مشخصات کلی کارخانه مورد بحث قرار گرفته است که خواننده با مراجعه به فصل دوم می توانند اطلاعات مورد نیاز در موارد بالا تهیه نماید.

فصل سوم: بررسی فرایند تولید

در فصل سوم موضوع تهیه رب گوجه فرنگی مورد اهمیت است که چگونگی دریافت گوجه فرنگی از کشاورزان وشستشوی اصلی و مقدماتی و انتقال به دستگاه سورتینگ که خود شامل جداسازی ضایعات اولیه از گوجه می باشد وسپس دستگاه خردکن یا منو پمپ دریافت گوجه از سورتینگ و له کردن آن و انتقال به صافی1 مرحله ای 2 مرحله‌ای و پس جداسازی تفاله از گوشت گوجه که بعد از این مرحله انتقال به دستگاه کند از و دریافت حرارت مناسب و سپس از دستگاه کند از به مخزن بچ که اگر رب فله ای بود نگهداری می شود ولی اگر فله ای نبود به دستگاه پاستوریزاسیون جهت پاستوریزه کردن و انتقال به دستگاه بسته بندی هدایت می شود در تمامی مراحل فوق که در فصل سوم کلاً توضیح داده شده است سیستم کار کارخانه به صورت خودکار اتوماتیک خواهد بود فقط نظارت فنی و کیفی بر روی دستگاه و محصول انجام می گیرد.

گزارش کاراموزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغانکاراموزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغانکارورزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغاندانلود گزارش کارآموزی بررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغانبررسی فرایند تولید در کارخانه رب گلچین مغانفرایند تولیدکارخانهرب گلچینمغانرب گوجه فرنگی

مغان و نقش مذهبی و اجتماعی آنان در ایران باستان

دربارة مغان، به عنوان شخصیت‌هایی تاریخی و مذهبی، کم و بیش مطالبی در اخبار و روایات قدیم و جدید،یاد شده است و اینکه مغان چه کسانی بوده‌اند

دسته بندی	هنر و گرافیک
بازدید ها	54
فرمت فایل	doc
حجم فایل	140 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	81

فروشنده فایل

کد کاربری 15

تمام فایل ها

دربارة مغان، به عنوان شخصیت‌هایی تاریخی و مذهبی، کم و بیش مطالبی در اخبار و روایات قدیم و جدید،یاد شده است و اینکه مغان چه کسانی بوده‌اند و اولین بار در جامعه ایرانیان، از چه موقعیتی، برخوردار بوده‌اند، موضوع بحث و نقد و تحلیل قرار گرفته است. واژه مغان در اوستای غیر گاهانی بخصوص در وندیداد، مغه (magha) عنوان شده، در اوستای گاهانی یا بخش گاثاها، نیز واژه مغ، به صورت جسته و گریخته، بصورت مگه (maga)، به کار رفته است. [28-ص147]

نزد نویسندگان قدیم از کلمه مغ (magos) پیشوای دین زرتشتی اراده شده است. همین کلمه است که در همه زبانهای اروپایی بصورت maga موجود است.

موثقین از نویسندگان قدیم، میان مغ‌های ایرانی و مغ‌های کلدانی فرق گذاشته‌اند. مغان ایران، کسانی بودند که به فلسفه و تعلین و زرتشت آشنا بودند. مغان کلده در ضمن تعلیم دینی خود از طلسم و جادو و شعبده نیز بهره‌ای داشتند. چنانچه می‌دانیم در سراسر اوستا، جادو و جادوگری نکوهیده شده است. (یسناهات 8 بند 2 و یسناهات 9 بند18). نظر به اینکه، کلمه مغ به کلدانیان نیز اطلاق شده، برخی از مستشرقین پنداشته‌اند که این لغت اصلاً از آشور و بابل آمده باشد. در اوستا، یکبار در جزو، یک کلمه مرکب، کلمه موغو (moghu) ذکر شده است. (در یسناهات 65 بند 7). اما کلمات دیگری که از ریشه همین کلمه است. بطور مکرر در خودگاتها آمده است. از آنجمله است کلمه مگه (maga). کار مغان ایرانی، همان اجرای مراسم دینی بوده است. آمیانوس مارسلینوس (A.marcellinus)، مورخ رومی که در قرن چهارم میلادی میزیسته، بطور مفصل از مغ‌های ایرانی صحبت می‌دارد و در ضمن می‌نویسد: از زمان زرتشت تا به امروز مغان، به خدمت دینی گماشته شده هستند. سیسرو (Cicero) خطیب رومی که در یک قرن پیش از میلاد مسیح، می‌زیسته می‌نویسد: «مغان نزد ایرانیان از فرزانگان و دانشمندان به شمار می‌روند. کسی پیش از آموختن تعالیم مغان، به پادشاهی ایران نمی‌رسد. نیکولائوس (Nikolaos) از شهر دمشق در باب مغان نوشته : کورش دادگری و راستی را از مغان آموخت. همچنین حکم و قضاء در محاکمات با مغان بوده است. در تاریخ چینی که در سال 572 میلادی نوشته شده موسوم به وی – شو (Wei – shu)، در آن کتاب از آن جمله از مو – هو (mo-hu) که در زبان چینی به معنی مغ است، نام برده شده و گفته شده که آنان در جزو اشخاص بزرگ رسمی هستند که امور محاکمه جتایی و قضایی را اداره و سرپرستی می‌کنند. در منابع خودمان، نیز همین مشاغل از برای آنان، معین شده است. موبد، اسمی که امروزه هم به پیشوایان زرتشتی داده می‌شود. همان کلمه مغ است که صورت فارسی میانه آن magu pat یا mowbed است. غالباً در شاهنامه آمده که کار نویسندگی و پیشگویی و تعبیر خواب و اختر شناسی و پند و اندرز با موبدان بوده است. با هم طرف شور و مشورت پادشاه‌اند. در کتیبه بیستون داریوش بزرگ، مکرر به کلمه مگو (magu) به معنی مغ برمی‌خوریم. در تورات و انجیل نیز چندین بار به این اسم برمی‌خوریم. در کتاب ارمیاء نبی باب سی و نهم در فقره 3راجع به لشکرکشی بخت النصر (قرن ششم ق.م) به اورشلیم در جزو سران و خواجه سرایان و سرداران او، بزرگ مغان نیز همراه پادشاه بابل، نام برده شده است. ‍[9- ص 77-75]

زرتشت در گاهان، رهبران مخالف مذهبی زمان خود را بنام‌های کرپن (karapan) و اوسیج (usij) می‌نامد و در برخی موارد نیز از کوی (kavi) نام می‌برد که رئیس و یا به عبارتی، امیر – کاهن جامعه به شمار می‌رفتند. این امور نشان می‌دهد که در زمان ظهور زرتشت و حتی در برخی از قسمت‌های اوستای متأخر، هنوز طبقه‌ای، به عنوان مغان، پدیدار شده بوده است و به اصالت این آیین نامه نو ظهور، دستبردها و انحرافاتی، بصورت کلی و بنیادین نزده‌اند. ‍[22- ص56]

فهرست مطالب

فصل اول : مقدمه

فصل دوم : مغان در اوستا و کتیبه‌های فارسی باستان

2-1 واژه مگه و مغه نظر نیبرگ راجع به مگه در اوستا

2-2 رابطه واژه مگه و مغه

2-3 نظر نیبرگ راجع به مگه در اوستا

2-4 ترجمه چند بند از گاهان که در آن واژه مگه آمده

2-5 ارتباط مذهبی و مقام روحانیت در هند و ایران باستان

2-6 مغ در کتیبه بیستون

فصل سوم : تحول معنایی واژه مغ و موبد در ایران باستان

3-1 تحول معنایی واژه مغ

3-2 تحول معنایی واژه موبد

فصل چهارم : مغان و نقش مذهبی و اجتماعی آن در دوران ماد و هخامنشی

4-1 مغان در دوره پادشاهی ماد

4-2 مغان در دوره پادشاهی هخامنشی

4-3 موروثی بودن شغل مغ‌ها در این دوران

4-4 سلسله مراتب مغان در دوران ماد و هخامنشی

4-5 شورش گئومات مغ (بردیای دروغین) و چگونگی به سلطنت رسیدن داریوش اول هخامنشی.

4-6 وضعیت مغان بعد از داریوش اول

فصل پنجم : مغان و نقش مذهبی و اجتماعی آن در دوران اشکانی:

5-1 مغان و نقش مذهبی و اجتماعی آن در دوران اشکانی

5-2 پارس در دوره سلوکی اشکانی

فصل ششم : مغان و نقش مذهبی و اجتماعی آن در دوران ساسانیان :

6-1 دین زردشتی و رسمیت آن در دوران ساسانیان

6-2 رابطه دستگاه دینی با دولت در دوره ساسانی

6-3 تقسیم بندی طبقات اجتماعی در دوره ساسانی

6-4 سلسله مراتب مغان در دوره ساسانی

6-5 وظایف مذهبی و آداب و رسوم مغان

فهرست منابع و مآخذ

مغاننقشمذهبیاجتماعیایران باستان